Cây Bòn Bòn – Trồng cây làm cảnh quan sân vườn

Bòn bon, còn gọi là dâu da đất hay lòn bon, tên khoa học Lansium domesticum, là một loài cây ăn quả nhiệt đới thuộc họ Xoan. Xuất phát từ bán đảo Mã Lai, cây bòn bon đã lan tỏa rộng khắp vùng Đông Nam Á và Nam Á. Đây là một loại cây trung bình, có chiều cao khoảng 10-15 m, được biết đến với hoa lưỡng tính màu vàng nhạt, thường mọc thành chùm hoặc dây.

Lưu ý, đừng nhầm lẫn quả bòn bon với quả dâu da. Trái bòn bon có vỏ dẻo và hình tròn, đường kính khoảng 5 cm. Bên trong là cơm trắng đục, có thể gồm 5-6 múi, mỗi múi chứa một hột. Vị của bòn bon hơi chua, tuy nhiên khi chín, vị ngọt hơn. Tuy nhiên, hột bòn bon lại có vị đắng và khó tách khỏi cơm, do đó, người ăn thường phải cẩn trọng để tránh nuốt phải hột.

Thời điểm chín của bòn bon diễn ra vào mùa hè, từ tháng 5 đến tháng 10. Cây bòn bon có nét đẹp riêng với lá xanh mướt và hình dạng hấp dẫn, là một lựa chọn tuyệt vời để trang trí sân vườn và không gian ngoại thất. Nếu bạn đang tìm kiếm một loại cây độc đáo và phong cách để thêm vào khu vườn của mình, cây bòn bon chắc chắn là một sự lựa chọn đáng cân nhắc.

Tên gọi

Bòn bon, một loài cây ăn quả nhiệt đới thuộc họ Xoan, được gọi bằng nhiều tên khác nhau tại các vùng địa phương:

• Ở Bali: ceruring
• Ở Bengal: latka, bhubi
• Ở Miến Điện: langsak, duku
• Ở Cebu: buahan, lansones
• Ở Anh: langsat, lanzones
• Ở Khmer: long kong
• Ở Indonesia: duku, langsat, kokosan
• Ở Malay: langsat, lansa, langseh, langsep, duku
• Ở Sinhala: gadu guda
• Ở Tiếng Tây Ban Nha tại Philippines: lanzón (số nhiều: lanzonés)
• Ở Tiếng Tagalog: lansones, buwa-buwa
• Ở Thái Lan: langsad (quả vỏ mỏng), longkong (quả vỏ dày)

Những tên gọi đa dạng này thể hiện sự đa dạng và phong phú vùng đất mà cây bòn bon sinh sống và được trồng. Cây bòn bon mang đến những quả trái ngon miệng và hấp dẫn với vị chua nhẹ, ngọt ngào khi chín. Có thể thấy cây bòn bon phổ biến trong cảnh quan sân vườn và không gian xanh tại nhiều quốc gia Đông Nam Á và Nam Á, đồng thời đóng góp vào sự đa dạng và sự phong phú của di sản thiên nhiên của khu vực này.

Tại Việt Nam

Trái bòn bon còn được biết đến với hai tên gọi quý phái, do vua nhà Nguyễn trao ban: trái nam trân và trái trung quân. Trong tiếng cổ, “nam trân” nghĩa là “trái quý ở phương nam,” và “trung quân” ngụ ý đến việc trái này đã từng cứu đói nhóm quân phò chúa trong lúc đối mặt với quân đội Tây Sơn.

Ưu ái của triều đình dành cho cây bòn bon còn được thể hiện thông qua việc đặt hình bòn bon vào Nhân đỉnh, là đỉnh thứ nhì trong Cửu Đỉnh tại sân Thế miếu trong Hoàng thành Huế.

Ngay trước năm 1854, triều đình đã bổ nhiệm các quan để giám sát việc thu hoạch bòn bon tại thượng nguồn sông Ô Gia, thuộc tỉnh Quảng Nam, với mục đích tiến kinh. Hiện nay, ba huyện Đại Lộc, Quế Sơn và Tiên Phước vẫn nổi tiếng là nơi xuất xứ của những trái bòn bon ngon và ngọt.

Hình dáng và đặc điểm của cây bòn bon

Cây bòn bon là một loại cây ăn quả nhiệt đới có hình dáng và đặc điểm độc đáo, dễ phân biệt. Dưới đây là mô tả về hình dáng và những đặc điểm nổi bật của cây bòn bon:

• Hình dáng cây: Cây bòn bon có dạng cây trung bình đến cao, thường có chiều cao khoảng 10-15 mét. Thân cây thẳng, mạnh mẽ và có màu nâu xám.
• Lá cây: Lá của bòn bon có hình dạng elip, có đầu nhọn và gốc hình cơ sở. Lá mọc đối, có màu xanh mướt rực rỡ và có độ bóng bẩy.
• Hoa: Hoa bòn bon là hoa lưỡng tính, tức là mỗi hoa có cả cơ quan đực và cơ quan cái. Hoa mọc thành các chùm hoặc dây, có màu vàng nhạt và mang lại vẻ đẹp thanh lịch cho cây.
• Quả: Quả bòn bon có hình tròn hoặc hơi bầu dục, đường kính khoảng 3-5 cm. Vỏ quả mỏng, dẻo và có màu vàng hoặc cam khi chín. Bên trong, quả được chia thành 5-6 múi, mỗi múi chứa một hạt đắng. Thịt quả màu trắng đục hoặc hơi trong suốt, có hương vị chua nhẹ khi chưa chín, nhưng khi chín sẽ ngọt hơn đáng kể.
• Mùa ra quả: Cây bòn bon có thể ra hoa và ra quả quanh năm, nhưng mùa chính để thu hoạch quả thường vào mùa hè, từ tháng 5 đến tháng 10.
• Phân bố: Cây bòn bon có nguồn gốc từ bán đảo Mã Lai, nhưng nay đã được trồng phổ biến ở nhiều vùng đất ở Đông Nam Á và Nam Á.

Nhờ hình dáng và đặc điểm độc đáo, cây bòn bon là một lựa chọn tuyệt vời cho việc trang trí sân vườn và không gian ngoại thất, đồng thời mang lại quả ngon và dinh dưỡng cho con người.